خطرات مکانیکی در محیط کار و راه های مقابله با آن

ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی بهره‌وری و سرعت عملیات تولید را افزایش داده است؛ اما خطراتی نیز به همراه دارند. آشنایی با خطرات مکانیکی و راهکارهای مقابله با آن اهمیت بسیار زیادی دارد و کمک می‌کند محیط کار ایمنن برای کارکنان فراهم آوریم و از کاهش بهره‌وری در محیط‌های صنعتی جلوگیری کنیم. در این مقاله تلاش داریم عوامل ایجاد خطرات مکانیکی و اهمیت استفاده از تجهیزات ایمنی فردی و کارگاهی را، به‌عنوان راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از این خطرات، بررسی کنیم.

خطرات مکانیکی چیست؟

خطرات مکانیکی، طیف گسترده‌ای از حوادث مرتبط با ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، خطوط تولید و فرآیندهای کاری را شامل می‌شود. این حوادث به دلایل متنوعی از ناایمن بودن ماشین‌آلات، تا مهارت و آموزش ناکافی کارکنان، اتفاق می‌افتد و می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیر و صدماتی شدید به‌بار بیاورد.

به همین دلیل، شناسایی خطرات مکانیکی در محیط کار اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا می‌تواند از وقوع حوادث جلوگیری کند. به‌طور کلی، شناسایی این خطرات برای جلوگیری از وقایع زیر است:

• آسیب به افراد: دستگاه‌ها، ابزارها و تجهیزات مکانیکی می‌توانند به کارگران آسیب برسانند؛ آسیب‌هایی مانند برش، خراش، فشار، سوختگی و غیره. شناسایی این خطرات، شامل تشخیص احتمال وقوع حوادث و دیگر، تعیین اقدامات ایمنی است.
• تخریب تجهیزات و دستگاه‌ها: نشناختن و مدیریت نکردن خطرات مکانیکی، می‌تواند منجر به نقص یا تخریب تجهیزات و دستگاه‌های کارگاه شود که این امر، هزینه‌های زیادی برای تعمیرات یا تعویض تجهیزات ایجاد می‌کند.
• کاهش بهره‌وری: وجود خطرات مکانیکی ممکن است باعث کاهش بهره‌وری کارگران شود؛ زیرا در این شرایط، استفاده از رفتارها و تجهیزات ایمنی باید بیشتر رعایت شود و این امر، در استفاده از تجهیزات، محدودیت ایجاد می‌کند.
• تأثیرات روانی: نتیجه‌ی شناسایی نکردن خطرات مکانیکی، افزایش احساس ناایمنی و نگرانی در محیط کار است که تأثیرات منفی بر روحیه و تمرکز کارگران به‌جا می‌گذارد.
  
  

بیشتر بخوانید: روش‌های شناسایی خطرات محیط کار و راه‌های مقابله با آن

انواع خطرات مکانیکی

سقوط اجسام

سقوط تجهیزات و مواد صنعتی از ارتفاع، با برخورد به کارکنان یا تجهیزات دیگر محیط کار، آسیب‌هایی جدی به بار می‌آورد. این خطر فیزیکی در محیط‌های کاری مانند صنایع ساختمانی و حمل‌ونقل، یکی از علت‌های رایج آسیب‌ها است.

خطر پرتاب

در اکثر مواقع، در عملیاتی مانند سنگ‌زنی، فرزکاری، تراش‌کاری، برش‌کاری و حتی جوش‌کاری، پلیسه‌های قطعه‌های کار به اطراف پرتاب می‌شوند که در صورت برخورد به اشخاص و دیگر اجسام در مسیر خود، آسیب‌های جدی وارد می‌کنند.

خطر مکانیکی  به داخل کشیده شدن(NIP)

در ماشین‌آلات و تجهیزات سنگین، اجزایی وجود دارد که در مجاورت یکدیگر حرکت می‌کنند. درواقع، دو قطعه با حرکت دورانی به یکدیگر نزدیک می‌شوند، تا به حد نقطه تماس برسند. اگر کارکنان و کارگران، اصول ایمنی را در هنگام کار با این دستگاه‌ها رعایت نکنند، امکان دارد اعضای بدن آن‌ها به داخل کشیده شود و دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیر یا حتی قطع عضو شوند.

خطر مکانیکی برش (SHEAR)

خطر برش هنگام کار کردن با ماشین‌آلاتی رخ می‌دهد که جهت برش‌کاری قطعات، از تیغه‌های لبه تیز بهره می‌برند. عملکرد ماشین‌آلات تراش‌کاری و برش‌کاری وابسته به یک یا چند تیغه است. اگر این ماشین‌آلات، سیستم ایمنی نداشته باشند، هنگام نزدیک کردن قطعه، ممکن است آسیب‌های جدی به دست کارکنان وارد کند.

خطر مکانیکی گیرایش

خطر گیرایش اشاره به عملیاتی دارد که یک جسم ثابت و جسم دیگر در حال حرکت است یا هر دو متحرک هستند. این خطر عموماً هنگام کار با پیکور، دریل یا دستگاه فرز، سلامت کارکنان را تهدید می‌کند. تیغ برش این دستگاه‌ها مانند مته یا صفحه برش، می‌تواند دست کارکنان را درگیر کند و در نتیجه، عملیات برش، روی دست آن‌‌ها ادامه پیدا کند.

خطر له‌شدگی

خطر له‌شدگی هنگام کار با دستگاه‌های پرس و تجهیزات صنعتی‌ای رخ می‌دهد که یک صفحه ثابت و یک صفحه متغیر دارند. صفحه متغیر با فشار بسیار زیاد به سمت صفحه ثابت حرکت می‌کند و در فاصله 2 تا 12 اینچی صفحه ثابت قرار می‌گیرد. در این حالت، اگر کاربر اصول ایمنی را رعایت نکند، ممکن است یکی از اعضای بدن خود را بین این دو قسمت قرار دهد و دچار له‌شدگی شدید شود.

نقش ماشین آلات صنعتی در خطرات فیزیکی

تجهیزات صنعتی

بسیاری از ابزارآلات صنعتی از قطعات متحرکی مانند چرخ‌دنده‌ها، تسمه‌ها و قرقره‌ها تشکیل‌شده است که ممکن است بخشی از بدن در آن‌ها گیر کند و صدماتی مانند له‌شدگی شدید، شکستگی و غیره به وجود آورد. 

عموماً برای ماشین‌های صنعتی منطقه عملیاتی مشخص می‌شود. این منطقه، اشاره به بخشی از ماشین دارد که عملیات اصلی در آن ناحیه انجام می‌شود؛ مثلاً: فاصله بین دو صفحه پرس کننده در ماشین پرس، یا منطقه بین ورودی ورق و خروجی ورق خم‌شده در ماشین خم کن. حال اگر این منطقه ایمنی، فاقد سیستم ایمنی یا حفاظ باشد، ممکن است خسارت و صدمات جبران‌ناپذیری به وجود آورد.

همچنین، اصطلاح ماشین‌های ناایمن اشاره به تجهیزاتی دارد که سیستم انتقال نیروی آن‌ها در معرض تماس باشند. دو تا از مهم‌ترین ماشین‌های ناایمن اینها هستند:

دستگاه‌های تراش 

دستگاه‌های تراش برای بریدن و فرزکاری آلیاژهای بسیار سخت طراحی‌شده‌اند. اگر اصول ایمنی در هنگام کار با این دستگاه‌ها رعایت نشود می‌تواند دستگاه را خراب کند و صدمات شدید به کارکنان وارد کند.

دستگاه‌های پرس

دستگاه‌های پرس به گونه طراحی‌شده‌اند که نیروی حداکثری برای فشرده‌سازی آلیاژهای مقاوم وارد می‌کنند. رعایت نکردن اصول ایمنی و استفاده نکردن از تجهیزات ایمنی در حین کار با این دستگاه‌ها، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بار آورد.

عوامل خطرات مکانیکی 

عوامل متعددی باعث حوادث مکانیکی در محیط‌های کاری می‌شوند. بهترین کار برای مقابله با خطرات مکانیکی، شناسایی علل این خطرات است.

نداشتن محافظ ماشین

عدم نصب حفاظ برای ماشین‌آلات و وسایل صنعتی، به‌خصوص در منطقه عملیاتی، کارگران را در معرض برخورد با قطعه‌های متحرک و نقاط ریسک‌پذیر دستگاه‌ها قرار می‌دهد.

تعمیر و نگهداری

ماشین‌آلات صنعتی باید به‌طور منظم سرویس شوند تا عملکرد آن‌ها دچار نقص نباشد. عدم تعمیر و نگهداری نامناسب دستگاه‌های صنعتی، می‌تواند باعث اختلال در عملکرد شود و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را برای کارکنان به وجود آورد.

آموزش ناکافی

کار کردن با ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی به مهارت نیازمند است. اپراتورها قبل از کار با ماشین‌آلات، باید حتماً با دستگاه آشنایی کامل داشته باشند و تمام نکات ایمنی و فنی کار با دستگاه را فرابگیرند تا از وقوع خطرات مکانیکی در محیط‌های کاری جلوگیری کنند.

چیدمان فضای کاری

یکی از علل به وجود آمدن خطرات فیزیکی، فضای بسته و چیدمان نادرست ماشین‌آلات است. دستگاه‌های صنعتی در محیط‌های کار باید به‌گونه‌ای چیدمان شوند که کارکنان فضای کافی و ایمن برای کار کردن با دستگاه‌ها داشته باشند.

رعایت نکردن پروتکل‌ها و قوانین ایمنی

بیشتر محیط‌های کاری دارای پروتکل‌ها و قوانینی هستند که خطرات محیط را به حداقل می‌رساند و سلامت و ایمنی کارکنان را تضمین می‌کند. یکی از علل وقوع حوادث مکانیکی، رعایت نکردن پروتکل‌ها و قوانینی است که مرتبط با تعبیه سیستم‌های ایمنی بر روی دستگاه‌های صنعتی است؛ ابزار ایمنی مانند ترمزهای اضطراری، قطع برق و غیره است. همچنین این قوانین شامل استفاده از ابزار محافظ فردی و کارگاهی نیز می‌شود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با تمام خطرات فیزیکی محیط‌های کار و راه‌های مقابله با آن

سخن پایانی

خطرات مکانیکی در محیط کار، همواره احساس ناایمنی ایجاد می‌کند که تأثیرات منفی بر روحیه و تمرکز کارگران می‌گذارد. به همین دلیل، ایجاد یک محیط کاری ایمن علاوه بر حفظ سلامت و ایمنی کارکنان، راندمان کاری را نیز افزایش می‌دهد.

یکی از راهکاری‌ها مؤثر در مقابله با خطرات فیزیکی، استفاده از تجهیزات ایمنی کارگاهی و فردی است. تجهیزات ایمنی فردی مانند کلاه ایمنی، دستکش ایمنی، لباس کار، کفش ایمنی و غیره، و تجهیزات ایمنی کارگاهی، مانند محافظ‌ها، کلیدهای اضطراری و علائم هشدار دهنده، در هنگام کار با تجهیزات و ابزارآلات صنعتی، تأثیری چشم‌گیر در کاهش آسیب‌ها به افراد دارند و علاوه بر ایجاد محیط کاری ایمن، از خرابی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی جلوگیری می‌کنند.

شما می‌توانید از فروشگاه اینترنتی ابزار آلات و تجهیزات صنعتی کولیس، بهترین و با کیفیت‌ترین تجهیزات ایمنی فردی و کارگاهی را تهیه کنید.