خطرات الکتریکی در محیط کار و راه های مقابله با آن

امروزه حوادث ناشی از خطرات الکتریکی، در محیط‌های صنعتی و کارگاهی بسیار رایج است. این خطرات شامل برق‌گرفتگی، قوس الکتریکی، آتش‌سوزی و غیره می‌شوند که همواره سلامت کارکنان را تهدید می‌کنند و می‌تواند آسیب جدی به تجهیزات و ابزارآلات صنعتی وارد کند. به همین دلیل، شناسایی این تهدیدها و راه‌های مقابله با آن، برای ایجاد یک محیط کاری امن، بسیار مهم است. هدف این مقاله معرفی انواع خطرات الکتریکی در محیط‌های کاری و ارائه راهکاری پیش گیرانه برای کارکنان و کارفرمایان است. 

خطرات الکتریکی و آسیب‌های آن چیست؟

دنیای صنعتی امروز، بدون الکتریسیته، تصورکردنی نیست. از این‌رو، خطرات آن نیز بخشی جدانشدنی از محیط‌های کارگاهی و صنعتی است. آسیب‌های الکتریکی که می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به بدن انسان وارد کند، انواع مختلفی دارد. آسیب‌های حوادث الکتریکی به بدن انسان را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم‌بندی کرد.

• سوختگی: شدت سوختگی الکتریکی، به‌شدت و فشار جریان برق بستگی دارد و عموماً ناحیه ورود و خروج برق از بدن انسان، بیشترین میزان سوختگی را ایجاد می‌کند.
• آسیب به سیستم عصبی: جریان برق می‌تواند آسیب شدید به عملکرد سیستم عصبی بدن انسان وارد کند و مشکلاتی مانند لرزش دست و پرش عضو را به وجود آورد.
• سکته یا انقباض: برق‌گرفتگی که مانند یک شوک الکتریکی در بدن انسان عمل می‌کند، می‌تواند باعث انقباض عضلاتی مانند ریه یا ایست قلبی شود.
• تجزیه خون: خون انسان دارای مواد معدنی است. اگر جریان الکتریکی وارد خون شود، می‌تواند خون را یونیزه کند و بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان را به وجود آورد.

همچنین حوادث الکتریکی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به تجهیزات کارگاهی و محیط‌های صنعتی وارد کند تا جایی که تجهیزات را از بین ببرد.

بررسی جامع همه خطرات محیط کار

انواع خطرات برق در محیط کار

حوادث ناشی از خطرات مربوط به برق در محیط کار، انواع مختلفی دارد که هرکدام آسیب‌های گوناگونی به‌سلامت کارکنان می‌زند. خرابی تجهیزات الکتریکی، آسیب دیدن مدارهای الکتریکی، خراب شدن سوئیچ‌ها و فیوزها، سیم‌های آسیب‌دیده و غیره، علاوه بر اختلال در روند انجام کارها و کاهش راندمان کاری، منشأ انواع حوادث جبران‌ناپذیر الکتریکی هستند. شناخت انواع این خطرات، اولین اقدام برای جلوگیری از این حوادث است تا در قدم بعد، اقدامات ایمنی متناسب با نوع خطر انجام شود.

برق‌گرفتگی

برق‌گرفتگی شایع‌ترین خطر در محیط‌های کارگاهی است. این حادثه هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن انسان بخشی از مدار جریان الکتریکی باشد. برق‌گرفتگی می‌تواند آسیب‌هایی مانند سوختگی، ایست قلبی و غیره به بدن انسان وارد کند. برق‌گرفتگی، از حوادث زیر به وجود می‌آید:

• تماس با مدارهای الکتریکی؛
• تماس با منبع انرژی؛
• تماس با سیم‌های لخت و آسیب‌دیده؛
• عدم آشنایی با ابزارهای برقی؛
• بی‌توجهی به علائم خطر؛
• مهارت نداشتن در کار با تجهیزات صنعتی؛

همچنین توجه داشته باشید، محیط‌های صنعتی که در آن رطوبت زیادی وجود دارد، همواره مستعد خطر برق‌گرفتگی کارکنان هستند. 

آتش‌سوزی الکتریکی

یکی دیگر از حوادثی که در محیط‌های کارگاهی، بر اثر الکتریسیته رخ می‌دهد، آتش‌سوزی است. عواملی مانند سیم‌کشی‌های غیراستاندارد، تجهیزات صنعتی معیوب و اتصالی مسیرهای سیم‌کشی، منجر به آتش‌سوزی می‌شود. آتش‌سوزی‌های الکتریکی، خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای کارکنان و همچنین ابزار و تجهیزات محیط‌های صنعتی به بار می‌رود.

قوس الکتریکی 

قوس الکتریکی هنگامی رخ می‌دهد که انرژی الکتریکی بسیار زیادی آزاد شود. اینورترهای جوش، با استفاده از این ویژگی، فرآیند جوش‌کاری را انجام می‌دهند. اگر این فنّاوری کنترل نشود، با آزادسازی امواج گرما، نور و فشار شدید، صدمات شدید و جبران‌ناپذیری به بدن انسان وارد می‌کند و حتی می‌تواند باعث مرگ‌ومیر در محیط‌های کاری شود.

روش‌های شناسایی خطرات الکتریکی 

بازرسی 

محیط‌های کارگاهی و صنعتی باید به‌صورت منظم بازرسی شوند تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود. با بازرسی منظم، می‌توان از سلامت دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی اطمینان حاصل کرد و همچنین مدارهای الکتریکی آسیب‌دیده را شناسایی نمود. مسائلی مانند برق داشتن بدنه دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی، سوسوزدن لامپ‌ها، پریدن مکرر فیوزهای برق و صدای وزوز در سیم‌کشی‌ها، می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات اساسی در محیط‌های الکتریکی باشد. با بازرسی منظم می‌توان از وقوع حوادث جلوگیری کرد.

تجهیزات شناسایی خطرات الکتریکی

با پیشرفت فنّاوری، ابزارهای گوناگونی وارد عرصه صنعت شدند که در شناسایی این خطرات بسیار مؤثر هستند. دوربین‌های امنیتی حرارتی، می‌توانند داغ شدن بیش‌ازحد مدارهای دستگاه‌های الکتریکی را شناسایی کنند و این‌گونه از خطرات احتمالی آتش‌سوزی جلوگیری نمایند.

ابزارهای تست ایمنی با کمک فناوری‌های مخصوص خود، عملکرد دستگاه‌های الکتریکی را بررسی می‌کنند تا اگر دچار آسیب هستند به‌سرعت از چرخه فعالیت خارج شوند. استفاده از فیوزها و قطع‌کننده‌های مدارهای الکتریکی خطای زمین، در محیط‌هایی که رطوبت در آن بسیار است، از بسیاری از حوادث الکتریکی جلوگیری کرده است.

ارزیابی ریسک خطرات الکتریکی

در محیط‌های کارگاهی که در آن حوادث الکتریکی شایع است، باید به‌طور مرتب ارزیابی ریسک انجام شود. ارزیابی ریسک، به این معناست که محیط‌ها و دستگاه‌های خطرناک شناسایی شوند و شدت آسیب‌های وارده بررسی شود و متناسب با آن، راهکارهای پیشگیرانه مطرح شود. باتوجه به داشتن تجربیات دست اول، کارکنان  نقش ویژه‌ای در ارزیابی ریسک خطرات دارند و باید هرگونه خطر مشکوک را به‌سرعت گزارش دهند.

روش‌های شناسایی خطرات محیط کار و راه‌های مقابله با آن

راه‌های مقابله با خطرات برق در محیط‌های کاری

تنظیم پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های ایمنی

تدوین و اجرای دستورالعمل‌های مشخص، در کاهش حوادث بسیار مؤثر است. دستورالعمل‌هایی مانند نحوه‌ی جابه‌جایی تجهیزات الکتریکی، استفاده از فیوزها و سیم‌های با ظرفیت مناسب برای ماشین‌آلات صنعتی، نصب سیم‌های اتصال به زمین و استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب، تأثیر چشم‌گیری در کاهش این نوع خطرات دارد. به همین دلیل، کارکنان و کارگران باید به‌صورت منظم از دستورالعمل‌های ایمنی مطلع شوند.

تعمیر و نگهداری منظم

سرویس و تعمیر منظم ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، خطرات مرتبط با برق در محیط‌های کاری را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد. دستگاه‌های الکتریکی، مدارهای الکتریکی و سیم‌کشی‌ها باید به‌طور منظم بازرسی شوند و در صورت آسیب دیدن یا فرسوده‌شدن، قطعات الکتریکی باید به‌سرعت تعویض یا تعمیر شوند.

رعایت قوانین و مقررات ایمنی

سازمان‌های بهداشت و سلامت کار متناسب با محیط‌های کاری، قوانین و مقرراتی را به‌منظور کاهش حوادث در محیط‌های کاری تنظیم می‌کند. کارفرمایان موظف هستند مطابق این دستورالعمل‌ها محیط‌های کاری خود را مجهز به تجهیزات ایمنی کارگاهی کنند و برای کارکنان خود تجهیزات ایمنی مناسب را تهیه کنند تا علاوه بر کاهش صدمات جسمانی و افزایش راندمان کاری، از جریمه احتمالی جلوگیری شود.

اهمیت استفاده از تجهیزات ایمنی فردی و کارگاهی در کاهش حوادث الکتریکی

تجهیزات ایمنی فردی و کارگاهی مخصوصی برای مقابله با خطرات الکتریکی طراحی‌ شده‌اند که نقش اساسی در کاهش خطرات ناشی از کار با تجهیزات و ماشین‌آلات برقی دارند. این تجهیزات به‌گونه‌ای طراحی‌شده‌اند که از تماس مستقیم کارکنان با جریان‌های الکتریکی جلوگیری می‌کند و از جان کارکنان محافظت می‌نماید. مهم‌ترین تجهیزات ایمنی فردی در این زمینه عبارت‌اند از :

• دستکش ایمنی: دستکش‌های ایمنی عایق برق، دارای روکش‌های عایق مخصوص هستند که از عبور جریان الکتریکی به دست‌ها جلوگیری می‌کنند.
• کفش ایمنی عایق برق: کفش ایمنی با کفی عایق مانع از برقراری جریان الکتریکی از زمین به بدن می‌شود.
• عینک ایمنی و ماسک جوشکاری: برای محافظت از چشم‌ها در برابر قوس الکتریکی بهترین ابزار ایمنی هستند تا مانع از برق‌زدگی چشم شوند.
• لباس ایمنی عایق در برابر حریق: یکی از خطرات ناشی از حوادث الکتریکی، آتش‌سوزی است. استفاده از لباس کار مخصوص می‌تواند از جان کارکنان به‌درستی محافظت کند.
• کلاه‌های ایمنی: کلاه‌های ایمنی که در کلاس E  و B هستند توانایی محافظت از سر و بدن را در برابر جریان‌های الکتریکی دارند.

فروشگاه اینترنتی کولیس، انواع ابزار آلات و تجهیزات ایمنی فردی را برای خرید امن و مطمئن فراهم آورده است تا کارفرمایان در کمترین زمان به بهترین محصوات دسترسی داشته باشند.

تجهیزات ایمنی کارگاهی برای محافظت از خطرات الکتریکی

کف‌پوش عایق

یکی از تجهیزات ایمنی کارگاهی که نقش مؤثری در کاهش خطرات برق در محیط‌های کاری دارد، کف‌پوش عایق الکتریکی است. این ابزار به‌گونه‌ای طراحی‌ شده است تا از انتقال جریان الکتریکی به بدن انسان جلوگیری کند. این کف‌پوش‌ها عموماً در محیط‌هایی استفاده می‌شوند که پتانسیل خطر بالایی دارند؛ محیط‌هایی مانند ایستگاه‌های تقویت برق، اتاق‌های کنترل پست توزیع برق، اتاق سرور و سالن‌هایی که ماشین‌آلات صنعتی در آن قرار دارند.

سیم ارت یا سیم اتصال به زمین

یکی از اجزای حیاتی برای کاهش خطرات برقی در محیط کاری، سیم اتصال به زمین است. این سیم که معمولاً دارای رنگ زرد و سبز است، نقش اساسی در ایمنی الکتریکی دارد. عملکرد این سیم به‌گونه‌ای است که در شرایط اضطراری، مسیر امن برای جریان الکتریکی خارج از قاعده فراهم می‌کند تا خطای الکتریکی یا نشتی جریان برق به زمین منتقل شود. سیم ارت علاوه بر محافظت از دستگاه‌های الکتریکی، از برق‌گرفتگی کارکنان هنگام خطاهای الکتریکی جلوگیری می‌کند.

 سخن پایانی

برای ایجاد یک محیط ایمن در برابر خطرات الکتریکی، اولین اقدام شناسایی خطرات الکتریکی و انواع آن است. بعد از شناخت خطرات الکتریکی، کارفرمایان با تدوین پروتکل‌های  ایمنی و رعایت قوانین و مقررات می‌توانند نقش مؤثری در حفظ سلامت و ایمنی کارکنان و کارگران ایفا کنند و با تهیه لوازم ایمنی فردی و محیطی علاوه بر مراقبت از کارکنان باعث افزایش راندمان کاری در محیط‌های کاری شوند.