نگاهی جامع به تجهیزات ایمنی و بررسی استاندارد ها و کاربردهای آن

تجهیزات ایمنی به مجموعه‌ای از ابزار ایمنی گفته می‌شود که برای محافظت از جان و بدن انسان در برابر خطرات احتمالی، صدمات و حوادث محیط‌های کاری طراحی می‌شوند. این تجهیزات به‌طور گسترده‌ای در صنایع مختلف، ازجمله صنایع ساختمانی، شیمیایی،  نفت و گاز، فلزی و بسیاری صنایع دیگر به کار می‌روند.

تجهیزات ایمنی دارای آلیاژهای متفاوتی هستند و عمدتاً به دودسته محیطی و فردی تقسیم‌بندی می‌شوند. تجهیزات محیطی  مجموعه‌ای از پروتکل‌ها و دستگاه‌های است که خطرات احتمالی محیط کار را کاهش می‌دهد و تجهیزات ایمنی فردی، مجموعه از تجهیزات است که هرکدام به‌منظور محافظت از قسمت های مختلف بدن طراحی‌شده اند.

تجهیزات ایمنی چیست؟

تجهیزات ایمنی از اهمیت بالایی در حفظ جان و سلامت کارگران در محیط‌های کاری  برخوردار هستند. این تجهیزات دارای انواع مختلف هستند،  اما به‌صورت کلی به دودسته تجهیزات ایمنی فردی و محیطی دسته‌بندی می‌شوند.

1. تجهیزات ایمنی فردی (PEE) به‌منظور حفاظت از قسمت‌های مختلف بدن انسان طراحی می‌شود و  شامل دستکش ایمنی، ماسک ایمنی، کلاه ایمنی و.. است. این تجهیزات =مراحل کنترل کیفیت مختلفی را طی کرده‌اند تا  بتوانند ضامن سلامت و حفاظت کارگران در محیط‌های کاری مختلف باشند.
2. تجهیزات ایمنی حفاظت محیطی اشاره به تجهیزاتی دارد که متناسب با محیط‌های کاری مختلف به کار می‌روند تا خطرات محیطی را به حداقل برساند و ایمنی کارگران را افزایش دهند. استفاده از تجهیزات ایمنی محیطی  باعث افزایش راندمان کارها می‌شود.

تاریخچه تجهیزات ایمنی

تجهیزات ایمنی دارای قدمت بسیار طولانی هستند. انسان‌ها در طول تاریخ به دنبال حفاظت از جان خود در برابر خطرات و آسیب‌های احتمالی بوده‌اند. به همین منظور همواره از لباس‌ها و لوازمی استفاده می‌کردند تا در برابر آسیب‌های جسمی و وقوع حوادث کمترین آسیب را ببیند.

با آغاز قرن 19 و انقلاب صنعتی، طیف گسترده‌ای از ماشین‌آلات و ابزار صنعتی وارد کارخانه‌ها و صنایع شد. استفاده بسیار از ماشین‌آلات صنعتی از یکسو و سوی دیگر عدم مهارت کافی کارگران، خطرات جانی جبران‌ناپذیری را به وجود آورد. به همین منظور طراحی و ساخت تجهیزات ایمنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار شد. در این دوره شاهد تحول گسترده در ساخت تجهیزات ایمنی پیشرفته‌تر و مؤثرتر هستیم تا از جان کارگران در برابر حوادث و خطرات محافظت کند.

در قرن بیستم، با پیشرفت صنعت و فناوری، تجهیزات ایمنی از طراحی  و کیفیت‌های بالاتری برخوردار شدند. بسیار از تجهیزات ایمنی در قرن بیستم با توجه به محیط کار و خطرات احتمالی پیش رو طراحی شدند. در این دوره تجهیزات با آلیاژ مخصوص و متناسب تولید شدند تا از خطرات مانند تشعشع‌های هسته‌ای و شیمیایی، حرارت‌های غیرقابل‌کنترل و...جلوگیری کند. علاوه بر این، در قرن بیستم دستگاه ایمنی وارد عرصه صنعت شدند. دستگاه‌های مانند اطفا حریق و دستگاه نجات در هنگام مواجه با آتش‌سوزی‌ها.

در دهه‌های اخیر با پیشرفت فناوری، تجهیزات ایمنی شکل تازه‌تری به خود گرفتند و بسیار از ابزارآلات و تجهیزات به‌منظور جلوگیری از خطرات طراحی شدند. بسیار از تجهیزات ایمنی امروزه  دارای شکل هوشمند و پیشرفته‌تر هستند دستگاه‌های مانند اطفاء حریق هوشمند، سنسورها و دوربین‌های ایمنی، لباس‌های محافظ پیشرفته، و دستگاه‌های خودکار ایمنی ازجمله این تجهیزات ایمنی هستند.

انواع  تجهیزات ایمنی

تجهیزات ایمنی بر اساس محیط‌های کاری و محافظت از قسمت‌های مختلف بدن به چند دسته کلی تقسیم‌بندی کرد در ادامه مهم‌ترین دسته‌بندی تجهیزات ایمنی را بررسی می‌کنیم.

تجهیزات ایمنی فردی یا  Personal Protective Equipment (PPE)

تجهیزات ایمنی فردی به مجموعه‌ای از ابزارها گفته می‌شود که به‌منظور محافظت از قسمت‌های مختلف بدن انسان طراحی‌شده است. این تجهیزات به‌طور ویژه توسط هر کارگر استفاده می‌شود تا خسارت‌های ناشی از مواجه با خطرات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط‌های کاری را کاهش دهند. تجهیزات ایمنی فردی خود به انواع کوچک‌تری تقسیم‌بندی می‌شوند که هرکدام وظیفه محافظت از اجزای مختلف انسان را دارند، این دسته‌بندی عبارت است از:

1. تجهیزات حفاظت تنفسی: مانند ماسک‌های تنفسی 
2. تجهیزات ایمنی حفاظت از چشم و صورت: مانند عینک ایمنی، محافظ صورت
3. تجهیزات محافظت از سر: کلاه ایمنی
4. تجهیزات ایمنی محافظت از دست و بازو: دستکش‌های ایمنی و لباس‌های ایمنی
5. تجهیزات محافظت از شنوایی: مانند محافظ گوش، گوش‌گیر
   
   

تجهیزات ایمنی حفاظت محیطی

علاوه بر تجهیزات ایمنی محافظت فردی، تجهیزات ایمنی دیگری هستند که متناسب با محیط‌های کاری طراحی می‌شوند و کارکرد عمومی برای اکثر کارگران در محیط‌های کاری دارند.

 تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع

محیط‌های کاری که در ارتفاع قرار دارند می‌توانند خطرناک‌ترین و جبران‌ناپذیرترین حوادث کاری را رقم بزنند. به همین منظور انواع مختلفی از تجهیزات ایمنی طراحی‌شده‌اند تا سلامت جان کارگران را در این محیط‌های کاری تضمین کنند. مهم‌ترین تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع عبارت‌اند از: 

1. کمربند ایمنی
2. ماسک ارتفاع 
3. طناب نجات
4. توری ایمنمی
5. قلاب
6. شوک گیر
7. کاربین(حلقه اتصال)
8. لنیارد(طناب ایجاد اتصال کارگر با سازه ها در ارتفاع)
9. هارنس
10. لایف لاین (خطوط نجات)

 تجهیزات ایمنی آتش‌نشانی

حرفه آتش‌نشانی یکی از خطرناک‌ترین و پر ریسک ترین کارها است. به همین منظور تجهیزات ایمنی فردی و گروهی مختلفی طراحی‌شده است تا خطرات را تا حد امکان کاهش دهد  و عملیات اطفاء آتش را ساده‌تر کند. این تجهیزات ایمنی عبارت‌اند از:

1. کپسول آتش‌نشانی
2. سیستم اعلام حریق
3. دستگاه دکتور
4. سیستم اسپرینکلر
5. پتو آتش‌نشانی
6. جعبه شلنگ و هورزیل
7. تجهیزات آتش‌نشانی فردی(کلاه آتش‌نشانی، لباس آتش‌نشانی، دستکش آتش‌نشانی و...)
   
   

 تجهیزات ارگونومیک

 تجهیزات ایمنی  ارگونومیک به‌منظور بهینه‌سازی فضاهای کاری و کاهش خطرات اسکلتی و عضلانی کارگران طراحی‌شده است. این تجهیزات عبارت‌اند از :

1. میز و صندلی کار ارگونومیک
2. سیستم‌های تهویه هوا
3. تشک ضد خستگی یا تشک ایستاده
4. دستگاه‌های کمکی بالابر
5. تجهیزات لرزش گیر
6. نورپردازی ارگونومیک برای محیط‌های کاری وظیفه محور
   

اهمیت و ضرورت استفاده از تجهیزات ایمنی

اهمیت استفاده از تجهیزات ایمنی را می‌توان از سه زاویه موردبررسی قرارداد.

• حافظت از جان و ایمنی افراد از خطرات احتمالی: در محیط‌های صنعتی  خطرات بسیاری جان و سلامتی کارکنان را تهدید می‌کند. به همین منظور استفاده از تجهیزات ایمنی فردی به‌عنوان یک ابزار حیاتی به شمار می‌رود تا  از خطرات جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.
• کاهش حوادث و افزایش بهره‌وری کار: استفاده از تجهیزات ایمنی علاوه بر کاهش حوادث در محیط‌های کاری، باعث افزایش خاطر کارکنان در محیط‌های کاری مختلف می‌شود تا بتوانند عملیات و وظایف خود را عملیات به‌صورت موفق آمیز و در بالاترین سطح ممکن انجام دهند.
• رعایت قوانین و مقررات: امروزه محیط‌های کاری دارای قوانین و پروتکل‌های محافظتی در برابر خطرات احتمالی هستند. رعایت نکردن این قوانین می‌توانند جریمه‌های سنگینی از سمت دولت همراه داشته باشد. در ادامه به نگاهی به قوانین و مقررات ایمنی خواهیم پرداخت.

خرید بهترین انواع تجهیزات ایمنی از فروشگاه ابزار آلات و تجهیزات صنعتی کولیس

کاربردهای تجهیزات ایمنی

تجهیزات ایمنی به‌منظور کاهش خطرات محیطی در صنایع مختلف کاربرد ویژه دارند. مهم‌ترین صنایع عبارت‌اند از:

صنعت ساخت‌وساز و پروژه‌های عمرانی

یکی از صنایع پرکاربرد در استفاده از تجهیزات ایمنی، پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز است. در این صنعت تجهیزات ایمنی فردی مانند، کلاه ایمنی، کفش ایمنی، لباس ایمنی و... کاربرد مؤثر در کاهش خطرات دارد. همچنین تجهیزات ایمنی محافظت محیطی مانند تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع ارتفاع(کمربند ایمنی، توری ایمنی، قلاب، لانس و...) کاربرد ویژه دارد.

خرید انواع کفش ایمنی از فروشگاه ابزار آلات کولیس

صنایع نفتی و گازی

 صنایع مربوط به نفت و گاز دارای محیطهای کاری پرخطر هستند. در این محیط‌ها علاوه بر الزام استفاده از تجهیزات ایمنی فردی برای کارگران، تجهیزات  ایمنی محیطی، به‌خصوص تجهیزات آتش‌نشانی مانند سیستم‌های اعلام حریق، کپسول‌های آتش نشانی، جعبه شلنگ و هورزیل و... از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

صنایع معدن 

در معادن خطرات بی‌شماری کارگران را تهدید می‌کند، به همین دلیل در محیط‌های کار معادن استفاده از تجهیزات ایمنی فردی الزام فراوانی دارد. کارگران باید از کلاه ایمنی، ماسک تنفسی، کفش ایمنی و... استفاده کنند تا آسیب‌های جبران ناپذیر را به حداقل برسانند. همچنین به دلیل سختی کار بسیار تجهیزات ایمنی ارگونومیک در این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

صنایع شیمیایی

صنایع شیمیایی شامل طیف گسترده‌ای از کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های می‌شوند که همواره نیروهای کار در معرض خطرات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری هستند. به همین منظور دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای استفاده از تجهیزات ایمنی در صنایع شیمیایی تنظیم می‌شود. مهم‌ترین تجهیزات ایمنی فردی در صنایع شیمیایی ماسک‌های تنفسی و لباس کار است و تجهیزات ایمنی آتش‌نشانی در محیط‌های شیمیایی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند.

خرید انواع ماسک تنفسی از فروشگاه ابزار آلات و تجهیزات صنعتی کولیس

قوانین استفاده  از تجهیزات ایمنی

به دلیل اهمیت بالای حفاظت و سلامت افراد در محیط‌های کاری و صنعتی، بسیاری از کشورها برای جلوگیری از خطرات احتمالی و بروز حوادث جبران‌ناپذیر قوانین و پروتکل‌های را تنظیم می‌کنند تا شرکت‌ها و کارخانه‌های ملزم به استفاده از تجهیزات ایمنی باشند. این قوانین شامل استانداردها، دستورالعمل‌ها و مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت شغلی می‌شود. به‌طورکلی این قوانین در سه کنترل  تعریف می‌شوند.

• کنترل مهندسی: مجموعه‌ای از اقدامات که به‌منظور خطرات محیطی صورت می‌گیرد، مانند جایگزینی مواد کم‌خطر با مواد خطرناک، استفاده از سیستم‌های تهویه مناسب، تغییر فرآیند کار و...
• کنترل مدیریتی: مجموعه‌ای از اقدامات به‌منظور کاهش مواجه کارگران با خطرناک احتمالی صورت می‌گیرد، مانند نوبت‌بندی و جابه‌جایی کارگران به‌صورت متناوب برای جلوگیری از معرض دائم در برابر خطرهای مانند تشعشع‌های شیمیایی
• تجهیزات ایمنی: استفاده از تجهیزات ایمنی به‌عنوان مکمل اقدامات بالا در نظر گرفته می‌شود تا خطرات جانی و جسمی به حداقل خود برساند.
  
  

 از مهم‌ترین قوانین جهان در این زمینه می‌توان به استانداردهای سازمان بین‌المللی استانداردها (ISO)، قوانین ایمنی و بهداشت اداره کار آمریکا (OSHA)، و قوانین ایمنی و بهداشت اروپا (EU-OSHA) اشاره کرد. به‌عنوان‌مثال OSHA به‌منظور کنترل شرایط خطرناک از پروتکل PEE1 رونمایی کرد. این پروتکل باعث کاهش مواجه کارگران با خطرات احتمالی محیط کار در شرایطی شد که استفاده از تجهیزات ایمنی فردی به دلایل فنی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست.

استانداردهای خرید و انتخاب تجهیزات ایمنی

سازمان‌های مختلفی در راستای استانداردسازی تجهیزات ایمنی و کنترل کیفیت این محصولات فعالیت می‌کنند که هرکدام آزمون‌های مخصوص به خود را در راستای کنترل کیفیت تجهیزات ایمنی دارند. 

• استاندارد EN  اروپا یا ANSI  آمریکا: این سازمان‌های استانداردهای مختلفی بر اساس نوع تجهیزات ایمنی تعریف می‌کنند تا شما از کیفیت و امنیت تجهیزات در هنگام خرید اطمینان حاصل کنید.
• استاندارد  NFPA     (انجمن ملی حفاظت از آتش): این سازمان، تجهیزات ایمنی آتش‌نشانی را استانداردسازی می‌کند. مانند ابزارهای اطفاء حریق و ...
• استاندارد  OSHA  (سازمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای آمریکا): این استاندارد برای تجهیزات ایمنی در محیط کار استفاده می‌شود و مقررات ایمنی و بهداشت حرفه‌ای در محیط‌های کاری را تعیین می‌کند
• استاندارد ANSI/ISEA   (انجمن ملی استانداردهای ایمنی و تجهیزات ایمنی): این استاندارد برای تجهیزات ایمنی شامل کلاه ایمنی، ماسک تنفسی، سیستم‌های حفاظت از سقوط و سایر تجهیزات استفاده می‌شود

در هنگام خرید تجهیزات ایمنی باید نکات مختلفی را در نظر داشت. توجه به این نکات در هنگام خرید به شما کمک می‌کند تجهیزاتی را تهیه کنید که از کیفیت و ایمنی بالایی برخوردار باشد. برخی از نکات مهم در هنگام خرید تجهیزات ایمنی عبارت‌اند از:

1. بر اساس مقررات محیط کاری: تجهیزات ایمنی باید طبق مقررات و دستورالعمل‌های ایمنی وِیژه تهیه شوند. این قوانین مطابق با حوزه فعالیت صنعت  و خطرات محیط‌ی تهیه و تظیم می‌شوند.
2. نشان استاندارد: تجهیزات ایمنی را تهیه کنید از نشان استاندارد برخوردار باشند و مراحل کنترل کیفیت را گذرانده باشند. این استانداردها مختلف هستند و متناسب با هر ابزاری آزمون‌های مخصوص طراحی می‌شوند. سازمان‌های مانند EN  و ANSI از شناخته‌شده‌ترین استانداردها در حوزه تجهیزات ایمنی هستند که متناسب با نوع ابزار ایمنی استاندارد مخصوص به خود را دارند.
3. کیفیت و دوام: تجهیزات ایمنی را تهیه کنید که از کیفیت ساخت بالایی برخوردار باشد و به گونه طراحی‌شده باشد. آلیاژ به‌کاررفته، کیفیت ساخت، ارگونومیک محصول از مواردی است که باعث افزایش کیفیت و عمر تجهیزات صنعتی می‌شود.
4. سازگاری با سایر تجهیزات: اگر در محیط‌های کاری از چند نمونه تجهیزات ایمنی استفاده می‌کنید. بهتر است ابزاری را تهیه کنید که با یکدیگر تناسب داشته باشند. به‌عنوان‌مثال تجهیزات ایمنی سقوط از ارتفاع، مانند، قلاب، طناب نجات، کمربند ایمنی، عملکرد وابسته به یکدیگر دارند که باید از سازگاری کافی باهم برخوردار باشند.
5. آموزش و پشتیبانی: بسیاری از تجهیزات ایمنی  فردی و محیطی برای استفاده نیاز به آموزش دارند. به همین منظور تجهیزات ایمنی  را خریداری کنید که دارای آموزش باشند و همچنین از پشتیبانی کافی در هنگام بروز مشکل برخوردار باشند.

سؤالات متداول درباره تجهیزات ایمنی

1. ضرورت استفاده از تجهیزات ایمنی چیست؟

استفاده از تجهیزات ایمان در سه حیطه حائز اهمیت است. نخست حفاظت از جان و سلامتی نیروی کار، دوم، افزایش بهره‌وری و راندمان کار، سوم رعایت مقررات و دستورالعمل‌های سازمان بهداشت‌کار

       2. به چه نکاتی در هنگام خرید تجهیزات ایمنی توجه کنیم؟

در هنگام خرید تجهیزات ایمنی، در ابتدا به دستورالعمل‌های سازمان‌های بهداشت‌کار توجه کنید. سپس تجهیزات ایمنی تهیه کنید که دارای استانداردهای بین‌المللی باشند  و از کیفیت بالایی در ساخت خود برخوردار باشند. بعدازآن به دنبال تجهیزات ایمنی باشید که  بیشترین سازگاری با دیگر تجهیزات ایمنی دارند. 

       3. تجهیزات ایمنی باید دارای چه استانداردهای باشند؟

سازمان‌های مختلفی در جهت استانداردسازی تجهیزات ایمنی تلاش می‌کنند که هرکدام متناسب با محصول دارای استاندارد مخصوص هستند. مهم‌ترین استانداردهای تجهیزات ایمنی عبارت‌اند از: استاندارد EN  اروپا یا ANSI  آمریکا، استاندارد ANSI/ISEA   و استاندارد  NFPA     (انجمن ملی حفاظت از آتش)

جمع‌بندی

تجهیزات ایمنی از مؤثرین ابزار در حفظ جان و سلامتی کارگران هستند. این ابزارها شامل تجهیزات ایمنی فردی و گروهی می‌شوند که هرکدام به‌منظور خاص طراحی‌شده‌اند. تجهیزات ایمنی فردی برای محافظت از قسمت‌های مختلف بدن با آلیاژهای گوناگون تولید می‌شوند و تجهیزات محیط متناسب با محیط‌‌های، به منظور کاهش خطرات محیطی و افزایش راندمان کار تولید می‌شوند.

سازمان‌های بهداشت‌کار با تدوین قوانین و دستورالعمل‌ها به دنبال الزام استفاده از تجهیزات ایمنی استاندارد در صنایع مختلفی ازجمله، صنایع ساخت‌وساز، صنایعی نفتی و گازی، صنایع شیمیایی و... هستند. در نتیجه بسیار از کارفرمایان به دنبال تهیه تجهیزات ایمنی هستند که در هنگام خرید باید نکات ویژه ای را در نظر بگیرند.